İmam Mustafayev — Vikipediya

İmam Mustafayev
İmam Mustafayev
Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi
	16 fevral 1954 – 8 iyul 1959
Əvvəlki	Mir Teymur Yaqubov
Sonrakı	Vəli Axundov
Azərbaycan Kommunist Partiyası Gəncə Vilayət Komitəsinin birinci katibi
	aprel 1952 – aprel 1953
Azərbaycan SSR kənd təsərrüfatı naziri
	24 mart 1947 – 16 mart 1950
Əvvəlki	vəzifə təsis edilib
Sonrakı	Əhməd Xəlilov
Azərbaycan SSR torpaq nazirinin birinci müavini
	28 mart 1946 – 22 mart 1947
Nazir	Səftər Cəfərov
Azərbaycan SSR xalq torpaq komissarının birinci müavini
	fevral 1942 – 28 mart 1946
Komissar	Səftər Cəfərov
Azərbaycan SSR xalq dövlət nəzarəti komissarının müavini
	1940 – fevral 1942
Komissar	Zeynəb Əlizadə
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	12 (25) fevral 1910
Doğum yeri	Qax, Zaqatala dairəsi, Rusiya imperiyası;
Vəfat tarixi	10 mart 1997 (87 yaşında)
Vəfat yeri	Bakı, Azərbaycan;
Dəfn yeri	Fəxri Xiyaban;
Partiya	Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası;
Təhsili	Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu (–1932);
Fəaliyyəti	siyasətçi
Elmi fəaliyyəti
Elmi dərəcəsi	Aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru[d],; biologiya elmləri doktoru;
Təltifləri	;

İmam Daşdəmir oğlu Mustafayev (12 (25) fevral 1910, Qax, Zaqatala dairəsi – 10 mart 1997, Bakı) — Azərbaycan ictimai-siyasi xadimi, 1954–1959-cu illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi, biologiya elmləri doktoru (1964), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü (1950).

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

İmam Mustafayev 25 fevral 1910-cu ildə hazırkı Qax rayonunun Qax-Muğal kəndində, kasıb kəndli ailəsində anadan olmuşdur. 1928-ci ildə Zaqatala Kənd Təsərrüfatı Texnikumunu, 1932-ci ildə isə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirmişdir. 1932–1934-cü illərdə həmin institutda Genetika, seleksiya və toxumçuluq kafedrasında aspirant olmuşdur.^[1]

İmam Mustafayev 1938-ci ildə Moskva KT Akademiyasında dissertasiya müdafiə edərək kənd təsərrüfatı üzrə namizədlik, 1964-cü ildə Leninqrad ÜRBİ (VİR)-də "Azərbaycanın buğdaları və onların seleksiya və formaəmələgəlmə prosesində rolu" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək biologiya elmləri doktoru elmi adını almışdır. 1950-ci ildə Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü seçilmşidir.^[1]

1934–1940 illərdə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda dekan, kafedra müdiri, elmi işlər və tədris hissəsi üzrə direktor müavini işləmişdir. 1940-cı ildə Ümumittifaq Kommunist (b) Partiyası üzvlüyünə qəbul olunmuşdur. 1950–1952-ci illərdə Azərbaycan EA Elmi katibi, "Azərbaycan EA Məruzələri" və "Azərbaycan sosialist kənd təsərüfatı" jurnallarının redaktoru olmuşdur. Habelə "Azərbaycan EA Xəbərləri" jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Bakı şəhəri və Azərbaycan üzrə deputatı vəzifələrini icra etmişdir.^[1]

1940–1954-cü illərdə Azərbaycan SSR xalq dövlət nəzarəti komissarının müavini, Azərbaycan SSR xalq torpaq komissarının birinci müavini, Azərbaycan SSR kənd təsərrüfatı naziri, Azərbaycan Kommunist Partiyası Gəncə Vilayət Komitəsinin birinci katibi, Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi, 1954–1959-cu illərdə isə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi vəzifələrində çalışmışdır.^[1]

Hakimiyyətdə olduğu dövrdə Azərbaycan dilinin rus dilindən üstün tutulması istiqamətində gördüyü işlər səbəbindən 8 iyul 1959-cu ildə "bacarıqsızlıq" bəhanəsi ilə vəzifəsindən azad edilmiş və Azərbaycan SSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsi bürosunun üzvlüyündən çıxarılmışdır.^[1]

Sovet İKP 19–21, Azərbaycan Kommunist Partiyası 17–22-ci qurultaylarının nümayəndəsi, SSRİ Ali Sovetinin (3–5-ci çağırış) və Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (4–5-ci çağırış) deputatı olmuşdur.^[1]

Elmi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

İmam Mustafayev Zaqafqaziya respublikalarının ərazisində 2000-dən çox arpa, çovdar, vələmir, egilops və on mindən çox buğda və başqa dənli bitkilərin nümunəsini toplamışdır. Onun elmi tədqiqatı məhz bu dənli bitkilərin toplanması və öyrənilməsinə, həmçinin yeni məhsuldar sortların yaradılmasına, Azərbaycanın müxtəlif torpaq-iqlim şəraitində buğdalarda forma və növlərin əmələgəlmə prosesinin tədqiqinə həsr olunmuşdur.^[1]

O, ilk dəfə egilopsların çovdarla çarpazlaşdırılması nəticəsində cinslərarası fertil hibridlər becərmişdir. "Sevinc", "Cəfəri", "Zoğal-buğda", "Arzu", "Gürgənə-1", "Turanikum-186", "Qızıl buğda", "Turgidum-7", "Bol buğda", "Kəhrəba", "Zərdabi", "Qrekum 75/50", "Birlik" və s. buğda sortları ilə bərabər, "Pallidum 596" arpa sortu, "AP-317" pambıq sortu, "Cəlilabad I" sarımsaq sortu, "Zəfərani", "Şəfa" və "Tozlayıcı" çaytikanı sortlarının müəllifidir.^[1]

İmam Mustafayevin rəhbərliyi altında 75 elmlər namizədi və 4 elmlər doktoru dissertasiyası müdafiə edilmişdir. O, 332 elmi məqalə və tezislərin, habelə 5 monoqrafiyanın müəllifidir. Bu məqalələr bitkiçilik, seleksiya, genetikanın müxtəlif istiqamətlərinə həsr olunmuşdur.^[1]

İmam Mustafayev Avropa Seleksiyaçılar Assosiyasiyasının üzvü olmuşdur. Eyni zamanda "Mutantlar, yabanı bitən formaların, becərilən bitkilərin yerli populyasiya və sortlarının genofondunun toplanılması, öyrənilməsi, saxlanması", "Əsas kənd təsərrüfatı bitkilərinin xüsusi seleksiyası" və uzaq hibridləşdirmə işlərinin rəhbəri və koordinatoru olmuşdur.^[1]

Alim 1959–1997-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Genetika və Seleksiya İnstitutunda Dənli və dənli-paxlalı bitkilərin genetikası və seleksiyası şöbəsinin müdiri işləmişdir. 1970–1985-ci illərdə həmin institutda direktor vəzifəsini icra etmişdir. 1963-cü ildən SSRİ EA Əlaqələndirmə Şurasının üzvü, Genetika və seleksiya problemlərinə dair Elmi Şuranın sədri olmuşdur.

İmam Mustafayev 10 mart 1997-ci ildə vəfat etmişdir.^[1]

Mükafatları[redaktə | mənbəni redaktə et]

İmam Mustafayev "Qırmızı əmək bayrağı", "Şərəf nişanı", "Xalqlar dostluğu" ordenləri, o cümlədən 5 medal, akademik S. İ. Vavilov adına qızıl medalla təltif olunmuşdur. Ümumittifaq Kənd Təsərrüfatı Sərgisinin 3 böyük, 1 kiçik qızıl, 1 gümüş medalıına layiq görülmüşdür.^[1]

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycanda buğdanın seleksiyası. Bakı: 1956;
Azərbaycanda buğda, çovdar, arpa və egilopsların öyrənilməsi haqqında materiallar. Bakı 1961;
Azərbaycanın buğda kolleksiyası. Bakı: 1962;
Azərbaycan bir çox buğda növlərinin vətənidir. Bakı: 1964.
Şeyx Şamil. Bakı: Vətən, 1993, 240 səh. (Sadıq Murtuzayev ilə ortaqlı)

Xatirəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

2010-cu ildə İmam Mustafayevin həyat və fəaliyyətinə Akademik İmam Mustafayev adlı qısametrajlı sənədli filmi həsr olunmuşdur.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İmam Mustafayev. Ömürdən səhifələr (film, 1989)

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əli Hüseynov, Məcnun Babayev. Məşhur biologiya alimləri. Bakı: Maarif, 2002, səh.151

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² "Mustafayev İmam Daşdəmir oğlu" (Azərbaycan). science.gov.az. 11-8-2021 tarixində arxivləşdirilib.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

[:0-1] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ ⁹ ¹⁰ ¹¹ ¹² "Mustafayev İmam Daşdəmir oğlu" (Azərbaycan). science.gov.az. 11-8-2021 tarixində arxivləşdirilib.

[1]

Azərbaycanın dövlət başçıları
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920)	Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Milli Şurasının sədri (1918) Məhəmməd Əmin Rəsulzadə (1918) Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin sədri (1918-1920) Əlimərdan bəy Topçubaşov (1918-1920)
Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası (1920-1991)	Azərbaycan KP MK RH sədrləri (1920) Mirzə Davud Hüseynov (1920) • Viktor Naneyşvili (1920) • Yelena Stasova (1920) • Vladimir Dumbadze (1920) Azərbaycan KP MK icraçı katibləri (1920-1921) Qriqori Kaminski (1920-1921) Azərbaycan KP MK birinci katibləri (1921-1991) Sergey Kirov (1921-1925) • Ruhulla Axundov (1925-1926) • Levon Mirzoyan (1926-1929) • Nikolay Gikalo (1929-1930) • Vladimir Polonski (1930-1933) • Ruben Rubenov (1933) • Mircəfər Bağırov (1933-1953) • Mir Teymur Yaqubov (1953-1954) • İmam Mustafayev (1954-1959) • Vəli Axundov (1959-1969) • Heydər Əliyev (1969-1982) • Kamran Bağırov (1982-1988) • Əbdürrəhman Vəzirov (1988-1990) • Ayaz Mütəllibov (1990-1991)
Azərbaycan Respublikası (1991-dən sonra)	Ayaz Mütəllibov (1991) • Yaqub Məmmədov • Ayaz Mütəllibov • İsa Qəmbər • Əbülfəz Elçibəy (1992-1993) • Heydər Əliyev (1993-2003) • İlham Əliyev (2003- hal-hazırda)