Üsküdar - Vikipedi

Üsküdar
İlçe
Boğazdan Kız Kulesi ve Üsküdar manzarası
Üsküdar'ın İstanbul'daki konumu
Üsküdar'ın İstanbul'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
BölgeMarmara
İlİstanbul
İdare
 • Belediye BaşkanıSinem Dedetaş (CHP)
 • KaymakamAdem Yazıcı
Yüzölçümü
 • Toplam58 km²
Nüfus
 (2022[1])
 • Toplam524,452
 • Yoğunluk9223.6/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Posta kodu
346xx
Kız Kulesi
Üsküdar'ın Kadıköy'den görünümü (1880-1893)[2]
Salacak İskelesi (1880-1893)[3]
Üsküdar'dan Boğaz'ın görünümü (1880-1893)[4]

Üsküdar, İstanbul ilinin Anadolu Yakası'nda bulunan bir ilçesidir. Kuzeyden Beykoz, kuzeydoğudan Ümraniye, doğudan Ataşehir, güneyden Kadıköy ilçeleri ve batıdan İstanbul Boğazıyla çevrilidir.

33 mahalleden oluşan Üsküdar'ın nüfusu, 2022 TÜİK verilerine göre 524.452 kişi olarak tespit edilmiştir.[5] 1926 yılına kadar il statüsünde olan Üsküdar aynı yıl yapılan yasal düzenlemeyle ilçe statüsüne getirilip İstanbul'a bağlanmıştır. 1930'da Kadıköy ve Beykoz'un, 1987'de Ümraniye'nin Üsküdar'dan ayrılarak ilçe olmaları, 2008'de de Örnek, Esatpaşa ve Fetih mahallelerinin Ataşehir'e bağlanmasıyla bugünkü sınırlarına ulaşmıştır.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleşimin Antik Çağ'daki ilk adı Khyrsopolis olup Yunanca 'Altın şehir' anlamına gelmekteydi.[6] Üsküdar adının, Roma döneminin Roma ordusunun zırhlı süvari birliklerden olan Scutarii ve buradaki Skutarion (Yunanca: Σκουτάριον) Kışlası'ndan geldiği düşüncesi yaygındır. Özhan Öztürk Latince “zırhlı süvari” anlamına gelen Scutarii kelimesi ile Antik Çağ’da bozkırların atlı savaşçıları olarak anılan İskitlerin kendilerine verdikleri “okçular” anlamındaki skudat ismi arasındaki benzerliğe dikkat çekmiştir.[6] Bizanslılarca Hrisopolis (Altınşehir) olarak adlandırılan Üsküdar, 12. yüzyıldan itibaren Skutarion olarak tanınmaya başlamıştır. IV. Haçlı Seferi ile İstanbul'a gelen Geoffroy de Villehardouin, Histoire de la conquête de Constantinople (İstanbul'un Zaptının Tarihi) adlı kitabında bu semt için “Escutaire” sözcüğünü kullanmış ve bu sözcük Fransızca kaynaklarda sık sık tekrarlanmıştır. Skutarion ismi zamanla Üsküdar'a dönüşmüştür.

Topoğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçe toprakları İstanbul Boğazı kıyılarının güneydoğusunda kabaca kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Bu toprakların genel eğimi doğu kesimde, Kocaeli Yarımadası'nın iç bölümlerine, güney kesimde Marmara Denizi kıyısına, batı kesimde ise İstanbul Boğazı kıyısına doğrudur. Orta kesimde kabaca kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan bir sırt yer alır. Bu sırt güney kesimdeki Büyük Çamlıca Tepesi'nde 268 m yüksekliğe erişir. Büyük Çamlıca Tepesi, Üsküdar'ın en yüksek noktasıdır. Öbür önemli yükselti 227 m'lik Küçük Çamlıca Tepesi'dir.

Üsküdar'da başlıca akarsu, Küçüksu Deresi'nin başlangıç kollarıdır. Beylerbeyi'nden denize dökülen İstavroz Deresi Kısıklı eteklerinden çıkarak akar ancak son yıllarda bu derenin üstü birçok yerde kapatılmıştır. İstanbul ilinde koruların azımsanmayacak kadar yer kapladığı ilçelerden biri de Üsküdar'dır. İstanbul Boğazına olan sahil uzunluğu 12 km'dir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçeye adını, güneybatı kesimdeki eski iskele yerleşmesi verir. Günümüzde hemen hemen Selman Ağa, İnkılap, Gülfem Hatun ve Rumi Mehmet Paşa mahallelerini içine alan bu tarihsel yerleşmeye Üsküdar denir. Bazı kaynaklara göre, Moda Burnu'nda oturan Halkedonlular teknelerini MÖ 7. yüzyılda Üsküdar kıyısında bulunan tersanelerde inşa ediyorlardı. Adının, Yunanca Skutarion (Skytarion) ya da Latince Skutari'nin (Scutari) zamanla değişime uğramasıyla bugünkü halini aldığı sanılır. Semt MÖ 5. yüzyılda kıyıdaki yerleşim bölgesini surla çeviren Atinalılar döneminden ve hatta daha da önceden beri önemli bir ulaşım ve konaklama merkeziydi. Boğaz'ın iki yakası arasındaki ulaşımda tarih boyunca büyük önem taşıdı. Bizantion ve Konstantinopolis'i ele geçirmek amacıyla değişik dönemlerde doğudan gelen farklı güçlerin düzenledikleri saldırılar sırasında hep askeri üs olarak kullanıldı. Ulaşım, konaklama, askeri üs olarak yararlanılmasının yanı sıra, ticari açıdan da büyük önem taşıyan Üsküdar, Konstantinopolis'in fethinden çok önce 1352 yılında Türklerin eline geçti. Orhan Gazi döneminden beri Osmanlıların denetiminde olan Üsküdar'a Türklerin geniş ölçüde yerleşmesi II. Mehmed (Fatih) dönemine rastlar.

İstanbul'un fethinden sonra, kent ile çevresinde yönetim ve yargı düzeninin kurulması sırasında iki büyük birim belirlendi. Suriçindeki kentsel alanı İstanbul Kadılığı temsil ediyordu. Sur dışında banliyö durumundaki Eyüpsultan, Galata ve Üsküdar kadılıklarına ise Bilâd-ı selâse deniyordu. Üsküdar kadısı, öbür kadılarla birlikte padişah ve sadrazama bağlıydı. Anadolukavağı, Gebze, Kartal, Pendik ve Şile'de Üsküdar kadısının birer naibi vardı. Beykoz Kazası da Üsküdar Kadılığı'na bağlıydı ama naibini arpalık olarak bu kazayı yöneten müneccimbaşı belirlerdi. Kandıra ve Şile kazaları da 1581'de Üsküdar Kadılığı'na bağlandı. 1826 yılında İhtisab Nezareti, 1846 yılında da adı daha sonra Zaptiye Nezareti olarak değiştirilen Zaptiye Müşirliği kuruldu. 1867 yılında çıkarılan Vilayetler Nizamnamesi'ne göre İstanbul'da valilik kurulmamış, bu görev Zaptiye Müşirliği tarafından yürütülmüştür. Bu dönemde Dersaadet ve Bilad-ı Selase, Bab-ı Zaptiye'ya bağlı değildi. 1854'te şehremaneti kurulunca İhtisab Nezareti kaldırıldı ve 1877'de Beyoğlu, İzmit, Kaza-ı Erbaa'yla birlikte Üsküdar da mutasarrıflık yapıldı. Bu mutasarrıflıklar Zaptiye Nezareti'ne bağlıydı. Üsküdar Mutasarrıflığı'nın Beykoz, Gebze, Kartal ve Şile kazaları vardı. 1918 yılında İstanbul Vilayeti'ne bağlı Beyoğlu ve Üsküdar mutasarrıflıkları, Cumhuriyet'in İlanı'ndan sonra 1924'te tüm sancaklar vilayet yapılınca ayrı birer vilayet (il) oldular. 26 Haziran 1926 tarih ve 404 sayı ile resmi gazetede yayımlanarak 26 Haziran 1926 tarihinde aynı gün 877 kanun numarası ile kaza (ilçe) oldu.[7]

1877 yılında İstanbul Şehremaneti 20 belediye dairesine ayrıldı. Bunlardan 4'ü bugünkü ilçe sınırları içindeydi. Anadoluhisarı ve çevresine On Dördüncü Daire, Beylerbeyi ve çevresine On Beşinci Daire, Paşalimanı ve çevresine On Altıncı Daire, Üsküdar ve Doğancılar çevresine On Yedinci Daire adı verilmişti. 1913'te daireler kaldırıldı ve 9 şube kuruldu. Üsküdar uzun süre 1930'da adı değiştirilen İstanbul Belediyesi'nin şube müdürlüklerinden biriydi.

Eskiden doğuda Kartal'a komşu olacak kadar geniş bir alanı kaplayan Üsküdar'ın görünümü, tüm ilde olduğu gibi 1950'lerden itibaren hızla değişmeye başladı. Ülkenin çeşitli yörelerinden İstanbul'a yönelen göçten Üsküdar da payına düşeni aldı. 1960'larda Çamlıca, Bulgurlu ve daha doğudaki alanlarda hızlı bir gecekondulaşma yaşandı. Bu yıllarda sanayi bölgesi olarak belirlenen Ümraniye ve çevresinde gecekondular ve gecekondu mahalleleri oluştu. Buradaki hızlı nüfus artışı 1963 yılında Ümraniye'de belediye kurulmasını zorunlu kıldı. Boğaziçi Köprüsü'nün açılması Kadıköy'de olduğu gibi Üsküdar'da da yerleşimi özendirdi. Otomobil edinmenin yaygınlaşmasının getirdiği ulaşım kolaylığı ilçenin İstanbul Boğazı'na bakan semtlerinde de nüfus artışına neden oldu. İlçenin 1970-1980 arasındaki yıllık ortalama nüfus artışı yüzde 10'u aştı. Bunun nedenlerinden biri de Fatih Sultan Mehmet Köprüsü çevre yollarının geçtiği kırsal kesimde hızlı bir yapılaşma yaşanmasıydı. Bu gelişmeler Ümraniye'nin 1987 yılında ilçe yapılmasıyla sonuçlandı. Bu yüzden, 1985'te 490.185 olan Üsküdar'ın nüfusu 1990 yılında 395.623'e geriledi.

6 Mart 2008 tarih ve 5747 kanun numarası ile TBMM'de kabul edilerek[8] 22 Mart 2008 tarih ve 26824 sayı ile resmi gazetede yayımlanarak yapılan idari düzenlemeyle, ilçenin güneydoğusundaki 3 mahalle (Örnek, Esatpaşa ve Fetih) Üsküdar'dan ayrılarak yeni kurulan Ataşehir'e katıldı.[9]

Kandilli İskelesi'nden Üsküdar sahili

Önemli yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'daki en önemli Türk yerleşmelerinden biri olan Üsküdar, Osmanlı dönemi boyunca büyük bir imar faaliyetine sahne oldu. O dönemin Üsküdar kasabası ve çevresi birçok külliye, cami, hamam ve çeşme gibi yapılarla, ilçenin Boğaziçi sahilleri ise saraylar, sahil sarayları, yalılar ve köşklerle süslendi. Kız Kulesi en önemli yapılardan biridir.

Bunlardan başlıcaları aşağıdadır:

Boğaz'dan Beylerbeyi Sarayı’nın görünümü

Bir açık hava müzesine benzeyen ve Karacaahmet Sultan dergahını da içinde bulunduğu Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul'un Anadolu yakasındaki en büyük Müslüman mezarlığı olma özelliğini yüzyıllardır korumaktadır. Diğer bir mezarlık Bülbüldere Mezarlığı'dır.

Kuzguncuk'taki Ayios Panteleymon Kilisesi ve Ayazması, gayrimüslimlere ait Ayios Yeoryios Kilisesi, Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, İlya Profiti Rum Ortodoks Kilisesi, Beth Yaakov Sinagogu (Kal de Abaso ya da Aşağı Sinagog ya da Büyük Sinagog) ve Kal de Ariva (Yukarı Sinagog) adlı dinsel yapıların ilçenin bir semtinde, yan yana bulunmaları ilgi çekicidir. Osmanlı döneminde ilçenin İstanbul Boğazı kıyısında birçok sahilsarayı ve yalı vardı. Yalnızca yalılardan çok az bir bölümü günümüze kadar ayakta kalabilmiş, yanmış ve yıkılmış olan eski yapıların yerine yeni yalılar inşa edilmiştir. Eski yalılardan günümüzde kısmen ya da tamamen ayakta olup görünebilen başlıcaları; Kıbrıslı Yalısı, Kont Ostrorog Yalısı, Abud Efendi Yalısı, Edib Efendi Yalısı, Recaizade Ekrem Bey Yalısı, Mahmud Nedim Paşa Yalısı, Sadullah Paşa Yalısı ve Fethi Ahmet Paşa Yalısı'dır. Kız Kulesi ilçenin simgesidir.

Üsküdar, İstanbul ilinin en yeşil ilçelerinden biridir. Koruma altında olduğu sanılan bu yeşil alanlar kuzeyden güneye doğru sırasıyla Cemil Filmer, Kandilli Kız Lisesi, Vaniköy Rasathane, Vaniköy, Vahideddin, Cemil Molla, Münir Bey, Fethi Paşa, Demirağ, Hüseyin Avni Paşa, Abdülmecid Efendi, Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi, Büyükçamlıca, Küçükçamlıca ve Adile Sultan Validebağı korularıdır.

Üsküdar'daki koruların halka açık bir bölümü aynı zamanda mesire yeri özelliği taşır. Büyük Çamlıca ve Küçük Çamlıca tepelerinde yapılan düzenlemelerden sonra bu alanlar da gezi ve dinlenme açısından halkın ilgisini çekmektedir. İstanbul Boğazı kıyısındaki semtlerde birçok balık lokantası vardır. Bunlar ve Nakkaştepe gibi yerlerdeki manzara açısından zengin öbür tesisler özellikle tatil günlerinde büyük ilgi görmektedir.

Kamu hizmetleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuleli Askeri Lisesi
Marmara Üniversitesi Haydarpaşa Yerleşkesi

Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul'daki başlıca eğitim ve kültür kurumlarından bir bölümü Üsküdar sınırları içindedir. Eskiden Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane binası olan ve daha sonra Haydarpaşa Lisesi'ne hizmet veren tarihsel yapıda günümüzde Marmara Üniversitesi'nin bazı birimleri bulunmaktadır. Bu üniversiteye ait hastane de Altunizade'dedir. Üsküdar'daki diğer yükseköğretim kurumları İstanbul Şehir Üniversitesi, 29 Mayıs Üniversitesi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Özyeğin Üniversitesi ve Üsküdar Üniversitesi'dir. Kandilli Rasathanesi 1982'den beri Boğaziçi Üniversitesi'ne bağlıdır.

Üsküdar'daki başlıca liseler Haydarpaşa Lisesi, Üsküdar Fen Lisesi, Hacı Sabancı Anadolu Lisesi, Bilfen Koleji, Çamlıca Kız Anadolu Lisesi, Kandilli Kız Lisesi, Kuleli Askeri Lisesi ve Üsküdar Amerikan Lisesi, Şemsipaşa İlköğretim Okulu, Halil Rüştü İlköğretim Okulu, Üsküdar Cumhuriyet Lisesi (Bağlarbaşı Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi), Üsküdar Cumhuriyet Ticaret Meslek Lisesi, Halide Edip Adıvar Anadolu Lisesi, İstanbul Üsküdar Lisesi, Üsküdar Ticaret Lisesi, Validebağ Kız Meslek Lisesi, Mithatpaşa Kız Meslek Lisesi, Cumhuriyet Kız Meslek Lisesi, İcadiye İlkokulu, Şeyh Şamil Lisesi, Özel Surp Haç Ermeni Lisesi ve Özel Sev Okulları.

Adile Sultan Kasrı (Hababam Sınıfı'nın çekildiği bina) Üsküdar sınırları içindedir, Öğretmen evi ve Misafir Evi Olarak Kullanılır.

İlçe sınırları içinde 36 okul öncesi öğretim kurumu, 65'i resmi 22'si özel 87 ilköğretim okulu, 21'i özel, 29'u resmi toplam 50 ortaöğretim kurumu bulunmaktadır.[10]

Sağlık[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküdar sınırları içinde bulunan devlet hastaneleri;

  • Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp Damar Cerrahi Hastanesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
  • Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
  • Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi
  • Üsküdar Devlet Hastanesi
  • Validebağ Semt Polikliniği ve Üsküdar Semt Polikliniği
  • İstanbul Sultan 2. Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Üniversite hastaneleri olarak da

  • Üsküdar Üniversitesi Nöropsikiyatri Sağlık, Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Başkent Üniversitesi İstanbul Uygulama ve Araştırma Merkezi
  • Marmara Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi'dir. Ayrıca 10 tane özel hastane ve 24 sağlık ocağı (Aile Sağlık Merkezi) bulunmaktadır.[11]

Özel Hastaneler;

  • Mihrimah Sultan Tıp Merkezi,
  • Yunus Emre Hastanesi,
  • Academic Hospital,
  • Özel Üsküdar Hospital,
  • Özel Anadolu Hastanesi,
  • Özel Selimiye Hastanesi,
  • Anatolia Göz Hastanesi,
  • Dünya Göz Hastanesi,
  • Avrupa Göz Hastanesi.
  • Esteworld Estetik Cerrahi Merkezi

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Üsküdar'dan geçen ulaşım hatları

İlçenin ulaşım açısından taşıdığı önem günümüzde de sürmektedir. Eskiden Üsküdar ile Kabataş ve Sirkeci arasında yapılan araba vapuru seferlerine, Boğaziçi Köprüsü'nün açılmasından bir süre sonra son verilmiştir. Araba vapuru seferleri günümüzde Harem İskelesi ile Sirkeci arasında yapılmaktadır. Bu iskele çevresinde bulunan Anadolu Yakası Otobüs Terminali olan Harem Otogarı, Anadolu'daki çeşitli merkezlerle İstanbul arasında yapılan karayolu ulaşımında eskisi kadar olmasa da hala önemli bir yer tutmaktadır.

15 Temmuz Şehitler Köprüsü'nün Anadolu yakasındaki ayağı ilçe sınırları içindedir. Eskiden E-5 olarak tanınan D-100 Karayolu Harem'e kadar uzanır. Bu karayolundan Uzunçayır mevkiindeki köprülü kavşakla ayrılan çevre yolu 15 Temmuz Şehitler Köprüsü'ne ulaşır. Bu çevre yolundan Küçük Çamlıca eteklerinden ayrılan bir başka yol Fatih Sultan Mehmet Köprüsü çevre yoluyla bağlantı sağlar.

İlçe, karayollarının önem kazanmasından bu yana suyolu ulaşımından yeterince yararlanamamaktadır. İstanbul Boğazı kıyısındaki bazı iskelelerle (Üsküdar, Kuzguncuk, Beylerbeyi, Çengelköy, Kandilli) karşı kıyıdaki belli iskeleler arasında (Üsküdar-Eminönü) şehir hatları vapurlarıyla tarifeli seferler yapılmaktadır. Üsküdar İskelesi'yle Eyüpsultan, Beşiktaş, Kabataş ve Sirkeci arasında yapılan “motor” seferleri de halkın ulaşım gereksinmesini karşılaması açısından önem taşır.

2013 yılında tamamlanan Marmaray Projesiyle İstanbul'un önemli ulaşım ve ticaret merkezi Üsküdar oldu. Marmaray Projesi tamamlandığı zaman Üsküdar'da yeni bir yeraltı istasyonu hizmete açıldı.

İlçede son olarak faaliyete geçen Avrasya Tüneli ile, Koşuyolu ve Kumkapı arası özel araç ile seyahat süresi ortalama olarak 100 dakikadan 5 dakikaya inmiştir. Anadolu yakasından Avrupa yakasına geçişte en pahalı karayolu ulaşım şeklidir.[12]

2017 yılında tamamlanan M5 (Üsküdar - Çekmeköy) Metro Hattı'yla İstanbul'un önemli ulaşım ve ticaret merkezi Üsküdar oldu. Metro İstanbul tamamlandığı zaman Üsküdar'da yeni bir yeraltı istasyonu hizmete açıldı.

Spor[değiştir | kaynağı değiştir]

Haydarpaşa Stadyumu'ndan bir görünüm.

İlçenin en büyük mazisine sahip takımı Üsküdar Anadolu SK 2019-20 sezonunda İstanbul 1 Amatör Ligi'nde mücadele etmektedir.

Adını ilçeden alan ve eski adı Üsküdarspor olan Anadolu Üsküdar, Üsküdar'daki tesis sıkıntılarından ötürü 2017-2018 sezonu öncesinde Bölgesel Amatör Lig'den küme düşen Bağcılarspor ile birleşti. Kulübün merkezi Bağcılar'a taşınarak, adı Anadolu Bağcılar SK olarak değişti.[13] Takım Üsküdar'da oynadığı dönemlerde maçlarını Beylerbeyi 75.Yıl Stadyumu'nda oynuyordu.

Bir diğer Üsküdar takımı Beylerbeyi iç saha maçlarını Beylerbeyi 75. Yıl Stadyumu'nda oynar. Üsküdar Belediyesi Spor Kulübü'nün özellikle Bayan Hentbol Takımı hayli başarılıdır. Kulüp ayrıca atletizm, hentbol, judo, karate ve tekvando branşlarında faaliyet gösterir. Bu kulüpler dışında ilçede profesyonel ve amatör olarak çeşitli branşlarda faaliyet gösteren 60'a yakın kulüp vardır.[14] Özellikle Bağlarbaşı Spor Kulübü ve İcadiye Spor kulüpleri Üsküdar takımlarına önemli Futbolcular yetiştirmektedir.

İlçedeki spor tesisleri Bağlarbaşı Spor Salonu, Beylerbeyi 75. Yıl Stadyumu, kullanma hakkı Galatasaray Spor Kulübü'ne ait olan Burhan Felek Açık Yüzme Havuzu, Burhan Felek 50. Yıl Spor Salonu, Burhan Felek Kapalı Yüzme Havuzu, Marmara Üniversitesi kampüsü içinde yer alan Ekrem Koçak Atletizm Sahası'dır. Üsküdar Cumhuriyet Lisesi içinde voleybolcular için spor kompleksi bulunmaktadır.

Vakıfbank Spor Kulübü'nün 2016 yılında açılan spor salonu olan Vakıfbank Spor Sarayı, Anadolu yakasının en büyük spor komplekslerinden biridir.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Capitol AVM
Capitol AVM

Üsküdar'da egemen ekonomik etkinlik ticarettir. Küçük çaptaki ziraat alanları dahi yerleşim alanına dönüştüğü için tarımsal faaliyet yok denecek kadar azdır. Su ürünleri alanında da bir adet su ürünleri kooperatifi vardır. Tarımsal faaliyetler gibi sanayi tesisleri de yoktur. Sayısı fazla olmayan küçük imalathaneler nüfusa göre kayda değer sayılmaz. Ancak Türkiye'nin önde gelen çok sayıda sınai ve ticari teşebbüsün yönetim merkezi ilçe sınırları içindedir.[15] İlçede daha ziyade küçük esnaf ve sanatkâr ile emekli nüfus bulunmaktadır, faal nüfusun bir bölümü ilçe dışında çalışmaktadır. Haydarpaşa Limanı Üsküdar ile Kadıköy ilçe sınırının ortasındadır.

Altunizade semti birçok plaza ve iş merkezine ev sahipliği yapmaktadır.

Nakkaştepe bölgesinde Koç Holding Yönetim Binası bulunmaktadır.

Uncular Caddesi de Üsküdar'ın önemli ticaret merkezlerinden biridir. Bu cadde daha önceden elektrikçi ve nalbur gibi dükkanları barındıran ticaret caddesi olarak bilinirdi. 2022 yılı itibari ile adı Gastronomi Sokağı olarak değiştirilmiş ve yiyecek-içecek mekanları olduğu bir cadde olarak trafiğe kapatılmıştır.[16]

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[17] 145.423 124.356 21.067
1935[18][a] 57.071 54.848 2.223
1940[19] 54.969 52.859 2.110
1945[20] 63.795 60.722 3.073
1950[21] 72.425 69.477 2.948
1955[22] 98.228 88.087 10.141
1960[23] 111.821 101.814 10.007
1965[24] 135.056 115.336 19.720
1970[25] 171.267 143.527 27.740
1975[26] 254.895 202.957 51.938
1980[27] 366.186 261.141 105.045
1985[28] 490.185 467.212 22.973
1990[29][b] 395.623 395.623 veri yok
2000[30] 495.118 495.118 veri yok
2007[31] 582.666 582.666 veri yok
2008[32][c] 524.889 524.889 veri yok
2009[33] 524.379 524.379 veri yok
2010[34] 526.947 526.947 veri yok
2011[35] 532.182 532.182 veri yok
2012[36] 535.916 535.916 veri yok
2013[37] 534.636 534.636 veri yok
2014[38] 534.970 534.970 veri yok
2015[39] 540.617 540.617 veri yok
2016[39] 535.537 535.537 veri yok
2017[39] 533.570 533.570 veri yok
2018[39] 529.145 529.145 veri yok
2019[39] 531.825 531.825 veri yok
2020[39] 520.771 520.771 veri yok
2021[39] 525.395 525.395 veri yok
2022[39] 524.452 524.452 veri yok
2023[39] 517.348 517.348 veri yok

Mahalleler[değiştir | kaynağı değiştir]

Basın[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçede haftalık olarak yayınlanan; Üsküdar Gazetesi ile günlük olarak yayınlanan Tünaydın Gazetesi, bayilerde de satılmakta ve ilçe sorunlarına eğilmektedirler.

Kardeş şehirler[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküdar'ın kardeş şehirleri şunlardır:[40][41]

Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerel Seçimler[değiştir | kaynağı değiştir]

Üsküdar Belediye Başkanları ve Partileri[43]
Yıl Belediye Başkanı Parti Oy Oranı
1984 Necmettin Öztürk ANAP %49,09
1989 Niyazi Yurtseven SHP %39,22
1994 Yılmaz Bayat RP %28,15
1999 FP %28,72
2004 Mehmet Çakır AK Parti %43,83
2009 Mustafa Kara %38,87
2014 Hilmi Türkmen %45,74
2019 %48,25
2024 Sinem Dedetaş CHP %49,90

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Ayazma Camii
    Ayazma Camii
  • Beylerbeyi Sarayı
    Beylerbeyi Sarayı
  • III. Ahmed Çeşmesi
    III. Ahmed Çeşmesi
  • Yeni Valide Camii
    Yeni Valide Camii
  • Kont Ostrorog Yalısı
    Kont Ostrorog Yalısı
  • Edib Efendi yalısı
    Edib Efendi yalısı
  • Kıbrıslı Yalısı
    Kıbrıslı Yalısı

Video galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Beykoz, Kadıköy ve Kartal ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Ümraniye ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  3. ^ Ataşehir ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  2. ^ "View of the area of Üsküdar from Kadıköy". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  3. ^ "Port of Salacak,Üsküdar". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  4. ^ "View of the Bosporus from Üsküdar". 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2013. 
  5. ^ "ÜSKÜDAR NÜFUSU, İSTANBUL". www.nufusune.com. 4 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  6. ^ a b Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi]. Nika Yayınları. Ankara, 2016. 3. Baskı s. 205
  7. ^ "İl ve İlçe Kuruluş Tarihleri" (PDF). İçişleri Bakanlığı. Erişim tarihi: 31 Mart 2024. 
  8. ^ https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5747.pdf [yalın URL]
  9. ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/03/20080322M1-1.htm [yalın URL]
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2010. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2010. 
  12. ^ "Avrasya Tüneli". 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021. 
  13. ^ "Bağcılarspor'un hayali gerçekleşti". 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2020. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2010. 
  16. ^ "ÜSKÜDAR'IN GASTRONOMİ SOKAĞI UNCULAR CADDESİ OLACAK". www.uskudar.bel.tr. 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
  17. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  18. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü (1937). "1935 Genel Nüfus Sayımı: Köyler Nüfusu" (PDF). mku.edu.tr. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  19. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  20. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1948). "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  21. ^ Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1954). "1950 Umumî Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  22. ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1961). "1955 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  23. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  24. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  37. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  38. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  39. ^ a b c d e f g h i
  40. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2022. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  43. ^ "yerelnet.org.tr, Üsküdar Belediyesi". 20 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2014. 
Genel
  • Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul 1994, T.C. Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı
  • İbrahim Hakkı Konyalı, Âbideleri ve Kitâbeleriyle Üsküdar Tarihi. 2 cilt, İstanbul 1976-1977
  • Behcetî İsmail Hakkı el-Üsküdarî, Merâkid-i Mu´tebere-i Üsküdar. Ünlülerin Mezarları. Yayına Hazırlayan: Bedi N. Şehsuvaroğlu. İstanbul (TTOK) 1976

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Beykoz
 
İstanbul Boğazı Kuzey Ümraniye
Batı   Üsküdar    Doğu
Güney
Kadıköy Ataşehir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Üsküdar&oldid=32501863" sayfasından alınmıştır