İstanbul'da toplu taşıma - Vikipedi

İstanbul'daki raylı sistemler haritası

İstanbul'da toplu taşıma, 5712 km²'lik bir alana yayılmış 15 milyondan fazla nüfusa hizmet veren banliyö treni, metro, tramvay, nostaljik tramvay, füniküler, teleferik, otobüs ağı, metrobüs, vapur ve deniz otobüsü gibi çeşitli hizmetlerinden oluşmaktadır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Rahmi M. Koç Müzesi'nde yer alan atlı tramvaylar

İstanbul'da toplu karayolu taşımacılığı, Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti olan İstanbul'da tramvay sistemi inşa etmek için bir imtiyaz sözleşmenin imzalandığı 30 Ağustos 1869 tarihine kadar uzanmaktadır. Bu sözleşme ile Konstantin Krepano Efendi'nin kurduğu "Société des Tramways de Constantinople (Dersaadet Tramvay Şirketi)" kırk yıl boyunca toplu taşımacılık işletme imtiyazı elde etmiştir.[1][2] Bu imtiyaz kapsamında İstanbul'un Avrupa Yakası'ndaki Azapkapı - Galata - Tophane - Beşiktaş, Eminönü - Aksaray, Aksaray - Yedikule ve Aksaray - Topkapı arasındaki dört güzergâhta atlı tramvay hatları inşa edilmesi kararlaştırılmıştır. Azapkapı - Beşiktaş arasındaki ilk hat 1871'de hizmete girmiş ve ilk yıl 4.5 milyon kişiye hizmet vermiştir. Sonraki yıllarda daha fazla sayıda tramvay hattı hizmete girmiştir.[3] Metre (1000 mm) hat açıklığındaki bu güzergâhlarda 15 tanesi yaz tipi ve bazıları da çift katlı olan 45 tramvay aracını çekmek için toplamda 430 at kullanılmıştır. 1912'de başlayan Balkan Savaşları sırasında Harbiye Nezâreti'nin bütün atları cepheye göndermesi üzerine atlı tramvay seferleri bir yıl süreyle durdurulmak zorunda kalmıştır.[3]

Osmanlı İmparatorluğu zamanında kullanılan tramvaylar, 1900'ler, İETT arşivi

O dönemdeki mevcut tramvay ağı, Şubat 1914'te katener ile elektriklendirilmiştir.[4] İlerleyen yıllarda, 8 Haziran 1928'de İstanbul'un Anadolu Yakası'ndaki Üsküdar - Kısıklı arasında, 1929'da ise Bağlarbaşı - Haydarpaşa ve Üsküdar - Haydarpaşa arasında tramvay hatları hizmete girmiştir. Üsküdar - Kadıköy Halk Tramvayları Şirketi'nin gelirlerinin artmasıyla birlikte bu hatlara ek olarak Fenerbahçe, Bostancı ve Moda hatları da hizmete girmiştir.[5] Böylece 1950'lerde tramvay hatlarının uzunluğu 130 km'ye ulaşmıştır.[6] Tramvaylar şehrin Avrupa Yakası'nda 12 Ağustos 1961'e, Anadolu Yakası'nda ise 14 Kasım 1966'ya kadar hizmet vermiştir.[7][8]

Dünyanın en eski ikinci raylı sistemi olan Tünel

30 Haziran 1871'de atlı tramvayların çalışmaya başlamasıyla aynı zamanda Pera ile Galata arasında 2 istasyonlu kısa bir füniküler hattı olan Tünel'in inşasına başlanmıştır.[9] Londra metrosu'ndan sonra dünyanın en eski ikinci metrosu olan Tünel, 5 Aralık 1874'te başlangıçta yalnızca eşya ve canlı hayvan taşınması amacıyla hizmete girmiş,[10] test sürüşleri tamamlandıktan sonra da 17 Ocak 1875'te yolcu taşımaya başlamıştır.[11][12] Tünel günümüzde, F2 (Karaköy - Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı adıyla halen hizmet vermeye devam etmektedir.

1872'de Avrupa Yakası'ndaki Sirkeci'den Hadımköy'e,[13] 3 Mayıs 1873'te ise Anadolu Yakası'ndaki Haydarpaşa'dan İzmit'e giden banliyö hatları hizmete girmiştir.[14]

Galata Köprüsü'nün altından geçen vapurlar, Ağustos 1976

Vapurlar, Boğaz'ın ikiye ayırdığı ve denizle çevrili bir şehir olan İstanbul'un en eski ulaşım araçlarından biridir. 1837'de İngilizlere ve Ruslara ait tekneler Boğaz'da ulaşıma başlamıştır.[15] İstanbul'da denizcilik faaliyetlerini yapacak olan Şirket-i Hayriye, I. Abdülmecid'in fermanı ile 1851'de kurulmuştur.[16][17] Feribot seferleri ise, 1853'te İngiltere'deki Robert White Tersanesi'nde inşa edilen altı kanatlı vapurla başlamıştır. Deniz ulaşımı, 1859'da Haliç çevresine kadar genişletilmiştir.[18] 1867'de İngiltere'den alınan iki feribotla -dünyanın ilk tarifeli feribot hattı olan- Kabataş - Üsküdar arasında araç taşımacılığına başlanmıştır.[17] 1903'ten sonra yandan çarklı vapurlar da hizmete girmiştir.[19] 1929'a kadar vapurlar ve feribotlar ithal edilirken, bu tarihten sonra Haliç Tersaneleri'nde yerli vapurlar ve feribotlar inşa edilmeye başlanmıştır.[20] 1945'te ise Şirket-i Hayriye kamulaştırılarak Şehir Hatları kurulmuştur. Böylece İstanbul'daki deniz taşımacılığı hizmetleri de tek çatı altında toplanmıştır.[21]

Geçmişte İstanbul'da kullanılmış MAN ve Škoda marka otobüsler

İstanbul'da otobüs ulaşımı ilk kez 1927'de Beyazıt - Karaköy arasında dört adet Renault-Scemia otobüsle başlamıştır.[22] 1942'de 9'a, 1955'te 16'ya ve 1960'da 525 araca yükselen otobüs filosu,[23] daha sonra sürekli büyüyen bir şehirde toplu taşımanın bel kemiği haline gelmiştir.

Haydarpaşa Garı

İstanbul'daki tüm toplu taşıma araçlarını geçmişte birçok farklı İngiliz ve Fransız şirketi işletmiştir. Ancak 16 Haziran 1939 tarih ve 3645 sayılı kanun ile tüm toplu taşıma şirketleri kamulaştırılmış ve toplu taşıma araçlarının işletmesi de İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri (İETT)'ne devredilmiştir.[2]

27 Mayıs 1961'de tramvayların kaldırılmasının ardından ilk olarak Topkapı - Eminönü arasında troleybüsler hizmete girmiş,[24] ancak şehrin dar sokaklarında artan araç trafiğini engelledikleri gerekçesiyle 1984'te hizmet dışı bırakılmışlardır.[25]

1988'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından "Ulaşım A.Ş." adıyla kurulan Metro İstanbul, hafif raylı sistem, metro ve modern tramvay hatlarını işletmektedir.[26][27] Günümüzde raylı sistemler Metro İstanbul, otobüsler ise İETT tarafından işletilmektedir.

Mevcut durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Metro[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İstanbul metrosu
M1 hattında çalışan ABB marka araç
İstanbul'un ilk sürücüsüz tam otomatik metro hattı olan M5
İstanbul'un ikinci sürücüsüz tam otomatik metro hattı olan M7

İlk hafif raylı sistem hattı olan M1 hattı, 3 Eylül 1989'da Aksaray - Kocatepe arasında hizmete girmiştir.[28][29] Hat zaman içerisinde geliştirilerek 20 Aralık 2002'de Atatürk Havalimanı'na[30][31] ve 14 Haziran 2013'te Kirazlı'ya kadar uzatılmış ve M1ᴀ ve M1ʙ olarak ikiye bölünmüştür.[32] Günümüzde M1ᴀ ve M1ʙ olarak hizmet veren M1 hattı, 23 istasyona ve 26,80 kilometre (16,65 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

İlk yer altı metro hattı olan M2 hattı, Taksim ile 4. Levent arasında 16 Eylül 2000'de hizmete girmiştir.[33][34][35] 2009'da hat kuzey aksında Atatürk Oto Sanayi'ye, güney aksında Şişhane'ye uzatılmıştır.[36] 2010'da Seyrantepe şube hattı,[37] 2011'de kuzey aksındaki son istasyon olan Hacıosman ve 2014'te güney aksındaki son istasyon olan Yenikapı hizmete girmiştir.[38] Günümüzde M2 hattı 16 istasyona ve 23,49 kilometre (14,60 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

10 Eylül 2012'de Kirazlı - Başakşehir/Metrokent arasında M3 hattı hizmete girmiştir. 2023 yılında kuzey aksında Kayaşehir Merkez'e kadar uzatılmıştır. Günümüzde M3 hattı 13 istasyona ve 18 kilometre (11 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33][39]

M4 hattı, Kadıköy - Kartal arasında 17 Ağustos 2012'de hizmete girmiş, doğu aksında ilk önce 10 Ekim 2016'da Tavşantepe'ye, daha sonrasında 2 Ekim 2022'de Sabiha Gökçen Havalimanı'na uzatılmıştır. Günümüzde M4 hattı 23 istasyona ve 33,5 kilometre (20,8 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

Mini metro olarak nitelendirilen M6 hattı, Levent - Boğaziçi Üniversitesi / Hisarüstü arasında 19 Mayıs 2015'te hizmete girmiştir.[40][41] M6 hattı 4 istasyona ve 3,3 kilometre (2,1 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

İstanbul'daki ilk sürücüsüz tam otomatik metro hattı olan M5 hattı, Üsküdar - Yamanevler arasında 17 Aralık 2017'de hizmete girmiş ve 21 Ekim 2018'de doğu aksında Çekmeköy'e uzatılmıştır.[42][43] Günümüzde M5 hattı 16 istasyona ve 20 kilometre (12 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

İstanbul'un ikinci sürücüsüz tam otomatik metro hattı olan M7 hattı, Mecidiyeköy - Mahmutbey arasında 28 Ekim 2020'de[44] Günümüzde M7 hattı 15 istasyona ve 20 kilometre (12 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33] Fulya ve Yıldız istasyonları 2 Ocak 2023'te[45] hizmete girmiştir. Hattın güneyde Beşiktaş ve Kabataş istasyonlarının ve batıda Mahmutbey - Hastane uzatmasının 2025'te tamamlanması hedeflenmektedir.[46]

İstanbul'un üçüncü sürücüsüz metrosu olan M8 hattı, Bostancı - Parseller güzergâhında 6 Ocak 2023'te hizmete girdi. M8 hattı 14,27 kilometre (8,87 mi) uzunluğa ve 13 istasyona sahiptir. M8 hattı, Anadolu Yakası'nın kuzey-güney aksında hizmet veren ilk metro hattı olma özelliğine ve Anadolu yakasındaki doğu-batı aksındaki tüm raylı sistemlere (Marmaray-M4-M5) bağlantı sağlama özelliğine sahip olmuştur.

M9 hattı, Bahariye - Olimpiyat arasında 29 Mayıs 2021'de hizmete girmiştir.[47] Günümüzede M9 hattı 5 istasyona ve 5,9 kilometre (3,7 mi) güzergâh uzunluğuna sahiptir.[33]

İstanbul Havalimanı ile şehir merkezi arasındaki bağlantıyı sağlayan M11 hattı, Kağıthane - Kargo Terminali arasında 22 Ocak 2023 tarihinde hizmete girmiştir. M11 hattı 51,5 kilometre (32,0 mi) uzunluğa ve 10 istasyona sahiptir. İstasyon aralarının fazla uzun olması nedeniyle işletme hızı azami 120 kilometre/saat (75 mph)'dir. Bu sayede Türkiye'nin en hızlı metrosudur.

İstanbul'daki M1, M2, M3, M4, M5, M7, M8 ve M9 hatları İstanbul Büyükşehir Belediyesi Raylı Sistem Dairesi Başkanlığı tarafından, M6 hattı, M11 hattı ve M4 hattının Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı uzatması Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından inşa edilmiştir. M1, M2, M3, M4, M5, M6, M7, M8 ve M9 hatların işletmesi İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan Metro İstanbul tarafından, M11 hattının işletmesi ise TCDD Taşımacılık tarafından yapılmaktadır.

Günümüzde M10 ve M12 hatları ile M1, M4 ve M7 uzatma hatları İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından; M14 hattı ve M11 hattının güneydeki Halkalı uzatması Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından inşa edilmektedir.

Tramvay[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: İstanbul tramvayı ve İstanbul nostaljik tramvayı
İstanbul nostaljik tramvayı T2 tramvay hattı
En son hizmete giren tramvay hattı olan T5 hattı'nın aracı treni

İstanbul'da 1872'de hizmete giren atlı tramvaylar 1912'ye kadar İstanbullulara hizmet vermiştir.[3] Bu tarihten sonra elektrikli tramvaylar devreye girmiş ve 1966 yılına kadar da kentsel toplu taşımanın bel kemiği olmuşlardır.[4] Tramvay güzergâhları adım adım inşa edilmiş ve 1956'da 56 güzergâhta 270 tramvay aracıyla 108 milyon yolcu ile en yaygın tramvay ağına ulaşılmıştır. Ancak bu süre boyunca tramvaylar hiç modernize edilmemiştir ve hatta 1912'de hizmete giren elektrikli tramvaylardan bazıları 1960'larda hala işletilmektedir. O zamanlar daha hızlı ve sorunsuz yolculuklar sağlayan otobüslerin şehre gelmesiyle birlikte, 1960'ların ortalarında tramvay hatları kapatılmıştır.[7]

1970'lerin başından itibaren İstanbul'da trafik sorunu meydana gelmeye başlamıştır. Bunun üzerine -1966'da kapatıldıktan 24 yıl sonra- 29 Ocak 1990'da deneme amaçlı Taksim - Tünel Nostaljik Tramvay Hattı hizmete girmiştir.[48] Günümüzde İstanbul'da T2 ve T3 olmak üzere iki adet nostaljik tramvay hattı bulunmaktadır.

Tramvay hattına olan yoğun ilgiden dolayı Avrupa Yakası'nda da 1992'de modern tramvay hatları kurulmaya başlanmıştır. Günümüzde modern tramvay ağı, 55 adet Bombardier Flexity Swift, 37 adet Alstom Citadis, 30 adet Duewag, 34 adet Hyundai Rotem, 18 adet İTA İstanbul ve 30 adet Durmazlar Panorama tramvay aracı filosuyla birlikte T1, T4 ve T5 hatlarından oluşmaktadır.[33]

Banliyö treni[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Marmaray
Marmaray trenleri

İstanbul'un her iki yakasında da hizmet veren ve Marmaray projesi kapsamında iptal edilen B1 (Sirkeci - Halkalı) ve B2 (Haydarpaşa - Gebze) banliyö hatları, İstanbul Boğazı'nın altından geçen Marmaray Tüneli ile birleştirilmiş ve tek hat haline getirilmiştir. İlk etabı 29 Ekim 2013'te Kazlıçeşme - Ayrılık Çeşmesi güzergâhında hizmete giren Marmaray'ın tüm bölümleri 12 Mart 2019'da Halkalı - Gebze arasında faaliyete geçmiştir.[49]

Füniküler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İstanbul füniküleri
Taksim - Kabataş Füniküler hattı

İstanbul'da üç adet yer altı ve bir adet viyadük füniküler hattı hizmet vermektedir.

Bu hatların en eskisi olan F2 (Karaköy - Beyoğlu) Tarihi Tünel Füniküler Hattı, Londra metrosu'ndan sonra dünyadaki en eski ikinci metro hattıdır.[10][12] 573 metre uzunluğa sahip olan Tünel, 60 metre rakım farkına sahiptir. 1875 yılından bu yana kesintisiz hizmet vermektedir. Başlangıçta, paralel raylarda buhar gücüyle hareket eden iki ahşap trenle işletilen sistem, 1971'de modernize edilerek tek rayda karşılıklı hareket eden iki trenle hizmet vermeye başlamıştır. Hat günümüzde İETT tarafından işletilmektedir.

Haziran 2006'da hizmete giren F1 (Taksim - Kabataş) Füniküler hattı ve Ekim 2022'de hizmete giren F4 (Boğaziçi Üniversitesi/Hisarüstü - Aşiyan) Füniküler hattı Metro İstanbul tarafından,[50] F3 (Seyrantepe - Vadistanbul) Füniküler Hattı ise Vadistanbul AVM tarafından işletilmektedir.

Metrobüs[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Metrobüs (İstanbul)
İstanbul'daki Metrobüs güzergâhı
Metrobüs filosunda hizmet veren Mercedes-Benz Conecto marka otobüs.

İstanbul'da hızlı otobüs ulaşım sistemine Metrobüs denilmektedir. Metrobüs hattının inşa çalışmalarına Mayıs 2006'da başlananmış ve sistem dört farklı etap sonunda günümüzdeki şeklini almıştır. Avrupa Yakası'nda Topkapı - Küçükçekmece arasında 17 Eylül 2007'de faaliyete girmiş ve 12 Ekim 2007'de batı aksında Avcılar'a uzatılmıştır.[51] 8 Eylül 2008'de doğu aksında Zincirlikuyu'ya[52] ve 3 Mart 2009'da yine doğu aksında Söğütlüçeşme'ye[53] uzatılan sistem, 19 Temmuz 2012'de batı aksında Beylikdüzü Sondurak'a uzatılmıştır.[54] ve 'ün ortasında kendisine ayrılan gidiş ve geliş olmak üzere iki şeritli yoldan oluşan Metrobüs sisteminin toplam uzunluğu 52 kilometre (32 mi)'dir ve 44 istasyonu bulunmaktadır.[55]

Otobüs sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İETT
Günümüzde İETT tarafından kullanılan bir Otokar Kent 290LF

İstanbul'daki otobüsle toplu taşımacılık sistemi tamamen İETT'ye bağlıdır. Ancak 1985'ten itibaren Özel Halk Otobüsleri (ÖHO)'nin İETT'nin yetkisi altında çalışmasına izin verilmiştir. 21 Mayıs 2018 itibarıyla aktarmalar hariç 783 otobüs hattı bulunmaktadır. Birçok güzergahta günde ortalama bir gidiş dönüş sefer yapan ve genellikle daha az gelişmiş banliyöleri besleyen aktarmalar bulunmaktadır. Bazı güzergahlarda, kalabalık duraklar için pik saatlerde çalışan daha kısa hatlar da bulunmaktadır. 2010 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, eski araçları daha hızlı değiştirebilmek için Otobüs A.Ş. adında yeni bir şirket kurmaya karar vermiştir. Otobüs A.Ş. Aralık 2012 itibarıyla 544 araçlık bir filoya sahiptir. Bu filodaki araçlar tamamen alçak tabanlı ve Euro 5 standartlarına göre sertifikalandırılmıştır. 2014 yılında İETT 1,31 milyar biletli yolcu taşıyarak Türkiye'de bir ulaşım sistemi rekoru kırmıştır.[56]

2021 yılında İstanbul Ulaşım, Özel Halk Otobüsleri ve İETT'nin kendi otobüsleri İETT çatısı altında toplanmıştır.[57][58]

Deniz ulaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: Şehir Hatları
Beşiktaş-1 vapuru

İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi kıyılarında 27 iskeleye hizmet veren 30 hatta vapur seferleri yapılmaktadır. Günümüzde İstanbul'da 3 çeşit vapur hizmeti bulunmaktadır; İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO), Şehir Hatları (ŞH) ve özel motorbotlar.

İlk buharlı vapurlar 1837'de Boğaz'da hizmet vermeye başlamış ve özel sektör şirketleri tarafından işletilmiştir.[35] 1 Ocak 1851'de Osmanlı İmparatorluğu tarafından Şirket-i Hayriye kurulmuştur.[16][17] Şirket-i Hayriye, şehrin simgesi haline gelen vapurlarını, Türkiye Denizcilik İşletmeleri'nin yönetimine geçtiği Cumhuriyet döneminin ilk yıllarına kadar işletmeye devam etmiştir. Mart 2006'dan bu yana İstanbul'un geleneksel vapurları İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan Şehir Hatları tarafından işletilmektedir.

Günümüzde bilinen İstanbul vapurlarının mevcut tasarımı, büyük ölçüde 1851'den bu yana en fazla İstanbul feribotunu inşa eden Glasgow, İskoçya'daki Fairfield Shipbuilders tarafından oluşturulmuştur.[19]

Deniz Otobüsleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana madde: İstanbul Deniz Otobüsleri

16 Nisan 1987'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi katamaran tipi deniz otobüsleri ile hızlı deniz ulaşımı sağlamak üzere İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO)'ni kurmuş[59] ve Norveç'ten alınan ilk on gemi ile deniz ulaşımının modernizasyonu sağlanmıştır.[60] İDO günümüzde, altı hızlı araba vapuru da dahil olmak üzere 28 araçlık filosu ile 29 terminale hizmet vermektedir.

Teleferik[değiştir | kaynağı değiştir]

TF2 (Eyüp - Piyer Loti) Teleferik Hattı
Ana madde: İstanbul teleferiği

İstanbul'daki ilk teleferik hattı TF1 (Maçka - Taşkışla) Teleferik Hattı, 1993 yılında Taksim ile Maçka arasındaki vadide bulunan Maçka Demokrasi Parkı'nın üzerinde inşa edilmiştir. Teleferik hattı bir yanda Hilton Istanbul Bosphorus, diğer yanda ise Parksa Hilton ve Swissotel The Bosphorus otellerini birbirine bağlamaktadır.

İkinci teleferik hattı olan TF2 (Eyüp - Piyer Loti) Teleferik Hattı ise Eyüpsultan Meydanı ile Pierre Loti Tepesi arasında inşa edilmiştir. TF2 hattı 5 milyon Euro maliyeti ile Türkiye'nin en pahalı teleferik hattı olmuştur.[61]

Güncel ücretler (Ağustos 2023)[değiştir | kaynağı değiştir]

Sabit ücretlendirilen hatlar[62]

Hatlar Tür İlk basım 1. aktarma 2. aktarma 3. aktarma 4. aktarma 5. aktarma
Metro, Tramvay, Fünikiler,

Teleferik, Otobüs hatları

Tam 15 ₺ 10,74 ₺ 8,15 ₺ 5,15 ₺ 5,15 ₺ 5,15 ₺
Öğrenci 7,32 ₺ 3,21 ₺ 3,02 ₺ 2,58 ₺ 2,58 ₺ 2,58 ₺
Sosyal 10,74 ₺ 6,44 ₺ 4,92 ₺ 3,21 ₺ 3,21 ₺ 3,21 ₺

Mesafeye göre ücretlendirilen hatlar

Hat[63] Tür 1-3 durak 4-5 durak 6-8 durak
M11 metro hattı Tam 15 ₺ 17,11 ₺ 19,35 ₺
Öğrenci 7,32 ₺ 8,41 ₺ 9,45 ₺
Sosyal 10,74 ₺ 12,30 ₺ 13,80 ₺
Hat[64] Tür 1-7 durak 8-14 durak 15-21 durak 22-28 durak 29-35 durak 36-43 durak
Marmaray

banliyö tren hattı

Tam 15 ₺ 19,29 ₺ 22,26 ₺ 25,68 ₺ 29,99 ₺ 33,20 ₺
Öğrenci 7,32 ₺ 9,02 ₺ 10,74 ₺ 12,21 ₺ 14,36 ₺ 15 ₺
Sosyal 10,74 ₺ 13,30 ₺ 15,64 ₺ 18,21 ₺ 21,42 ₺ 23,14 ₺
Hat Tür 1 durak 2 durak 3 durak 4-9 durak 10-15 durak 16-21 durak 22-27 durak 28-33 durak 34-43+ durak
Metrobüs hattı Tam 10,74 ₺ 12,85 ₺ 15 ₺ 17,14 ₺ 18,83 ₺ 19,70 ₺ 20,35 ₺ 20,79 ₺ 22,26 ₺
Öğrenci 4,73 ₺ 5,15 ₺ 6 ₺ 6,85 ₺ 7,32 ₺ 7,32 ₺ 7,32 ₺ 7,32 ₺ 7,32 ₺
Sosyal 6,64 ₺ 7,94 ₺ 9,20 ₺ 10,74 ₺ 10,89 ₺ 11,58 ₺ 11,58 ₺ 12,21 ₺ 12,21 ₺

Biletler[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana maddeler: AKBİL ve İstanbulkart

İstanbul'daki toplu ulaşım araçlarında ilk olarak çeşitli biletler ve jetonlar kullanılmaktaydı. Bunların yerini 1995 yılında AKBİL almıştır. 2009 yılında günümüzde de kullanılan ve otobüs, metro, tramvay, füniküler, banliyö trenleri, vapurlar ve feribotlar için entegre bir elektronik bilet sistemi olan akıllı RFID kart teknolojisi İstanbulkart çıkmıştır. 2014 yılında AKBİL tamamen iptal edilerek yerini İstanbulkart'a bırakmıştır.[65][66][67] İstanbulkart, yalnızca toplu ulaşım araçlarında değil, şehrin tuvalet, yiyecek içecek, market alışverişi vb. gibi birçok alanında da kullanılabilmektedir.[68]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Dersaadet (İstanbul) Tramvay Şirketi: Nizamname-i dahili = Société des Tramways de Constantinople: Statuts". saltresearch.org. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ a b Baraçlı, Hayri (1 Temmuz 2012). "Türkiye'de Toplu Taşımacılıkta Bir Öncü Kuruluş: İETT (İstanbul Elektrik, Tramvay, Tünel İşletmeleri) XIX. Yüzyıl". Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi (3): 19-40. ISSN 2146-4928. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  3. ^ a b c Çolak, Melek (6 Aralık 2012). "XX. Yüzyıl Başlarında İstanbul'da Trafik ve Tramvay". Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları (5): 75-87. ISSN 1304-9720. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  4. ^ a b Erkeç, Ayşe Büşra (11 Şubat 2019). "Nostaljik tramvay 105 yaşında". Anadolu Ajansı. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  5. ^ Keskin, Aslıhan (31 Aralık 2020). "İstanbul Elektrik, Tramvay Ve Tünel İşletmeleri'nin (İETT) Kurumsallaşma Süreci Ve Yaşanan Gelişmeler (1923-1942)". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24 (4): 1993-2007. ISSN 1304-4990. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2022. 
  6. ^ "50 yıl önce söktüğümüz rayların onda birini yapamadık". v3.arkitera.com. 16 Aralık 2002. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  7. ^ a b "Tramvay kaldırıldı". Yeni Şafak. 11 Ağustos 2017. 17 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  8. ^ "Tramvaylı 133 yıl". Evrensel. 14 Eylül 2004. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  9. ^ "132 yıllık Beyoğlu tüneli yenilendi". CNN Türk. 17 Aralık 2007. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  10. ^ a b "Tünel 135 yaşında". Milliyet. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  11. ^ "141 yıldır bir aşağı bir yukarı". Evrensel. 14 Eylül 2004. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  12. ^ a b Özacar, İlyas Umut; Sevin, Serhan. "Tarihi Tünel 144 yaşında". TRT Haber. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  13. ^ Kırmızı, Zikrullah; Tunalı Çalışkan, Fehime (1 Haziran 2012). İstanbul Ulaşım Zaman Dizini. Cinius Yayınları. ISBN 978-605-127-464-5. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2022. 
  14. ^ Kaynar, İhsan Seddar (1 Aralık 2015). "Haydarpaşa-İzmit Demiryolu ve İskelelerle İlişkisi". Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 5 (12): 136-148. ISSN 1309-9302. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  15. ^ Genim, Sinan (9 Kasım 2014). "İstanbul'un Vapurları". Milliyet. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  16. ^ a b Koraltürk, Murat (2007). Şirket-i Hayriye (1851 - 1945). İDO. ISBN 978-975-01880-0-8. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  17. ^ a b c Şensoy, Fatma (1 Eylül 2018). "Şirket-i Hayriye: Osmanlı Boğaziçi Taşımacılık Şirketi". Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi (9): 239-279. ISSN 2146-4928. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  18. ^ Akyıldız, Ali (2015). Osmanlı İstanbul'unda Deniz Ulaşımı (Modern Dönem). Antikçağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. 6. İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  19. ^ a b "Şirket-i Hayriye Vapurları". Şehir Hatları. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  20. ^ "Tersane-i Amire". Şehir Hatları. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  21. ^ Işık, Ogün. "Bu Toprakların İlk Anonim Şirketi: Şirket-i Hayriye". bianet.org. 17 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  22. ^ Bildirici, Lale (1 Nisan 2015). "İETT'nin nostaljik otobüsleri sefere çıktı". Anadolu Ajansı. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  23. ^ "Otobüs Hakkında". İETT. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  24. ^ "Troleybüs nedir ve ne demek?". Hürriyet. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  25. ^ Murray, Alan (2000). World trolleybus encyclopaedia. Reading: Trolleybooks. ISBN 0-904235-18-1. OCLC 48417169. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  26. ^ "Belediye Holding". Türkiye. 21 Şubat 2000. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  27. ^ "1988'den Bu Yana Birlikte Büyüyoruz!". Metro İstanbul. 16 Ağustos 2019. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  28. ^ Bolulu, Utku (21 Ocak 2007). "Türkiye'nin metroları". Hürriyet. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  29. ^ "150 yıllık düş gerçekleşti, İstanbul Metro'ya merhaba diyor". Tan Gazetesi. Geçmiş Gazete. 10 Mart 1989. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  30. ^ Kurtoğlu, Akın. "Zamanda Yolculuk". trdergisi.com. 18 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  31. ^ Bıyık, Sırrı (21 Aralık 2002). "Başbakan 'vatman' oldu". Yeni Şafak. 12 Ocak 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  32. ^ Bulut, Selçuk. "M1 metro hattı nedir?". Milliyet. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  33. ^ a b c d e f g h i j Genel Tanıtım Kataloğu (PDF). Metro İstanbul. 2021. s. 4. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  34. ^ "İstanbul Metrosu (Taksim - 4. Levent)". 26 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2009. 
  35. ^ a b "İstanbul'un da metrosu var". Milliyet. 16 Eylül 2000. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  36. ^ "Metro Hattında Kesintisiz Ulaşım İstanbul". T24. Anadolu Ajansı. 7 Eylül 2010. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  37. ^ "Seyrantepe metrosu için gözler 6 Kasım'da". NTV. 5 Kasım 2009. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  38. ^ "19 yıllık Haliç Metro Köprüsü rüyası gerçek oldu..." 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2014. 
  39. ^ "Otogar-Olimpiyatköy metro hattı hizmete başladı". CNN Türk. 14 Haziran 2013. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  40. ^ "İstanbul'da raylı sistem taşımacılığı rekor kırdı". Hürriyet. 28 Ocak 2016. 23 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  41. ^ "Taşımalı metro açılışı!". Sözcü. 19 Nisan 2015. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  42. ^ "Üsküdar-Ümraniye-Çekmeköy metrosu cuma açılıyor". Takvim. 12 Aralık 2017. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  43. ^ Demir, Adem; Başer, Hikmet Faruk (14 Kasım 2018). "Sürücüsüz metro Avrupa'nın birincisi seçildi". Anadolu Ajansı. 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  44. ^ "Mecidiyeköy-Mahmutbey Metro Hattı açıldı". Sputnik Türkiye. Sputnik. 20 Aralık 2020. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  45. ^ "M7 Hattı'nın Fulya ve Yıldız İstasyonları Hizmete Açıldı". Metro İstanbul. İstanbul Büyükşehir Belediyesi. 2 Ocak 2023. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023. 
  46. ^ "M7 Mecidiyeköy istasyonu ne zaman açılacak? İmamoğlu tarih verdi". Karar. 15 Aralık 2021. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  47. ^ "Ataköy-Olimpiyat Metro Hattı'nın 2 istasyonu hizmete açıldı". CNN Türk. 29 Mayıs 2021. 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  48. ^ "İstiklal Caddesi'ndeki nostaljik tramvay seferlerine başlıyor". Cumhuriyet. 30 Aralık 2017. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  49. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan Gebze-Halkalı Banliyö Hattını açtı". Haberturk.com. 12 Mart 2019. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019. 
  50. ^ "Taksim-Kabataş Arasını 110 Saniyeye İndiren Füniküler Bugün Açılıyor". v3.arkitera.com. 29 Haziran 2006. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  51. ^ "Metrobüs ilk deneme seferini yaptı". İstanbul: NTV.com.tr. 17 Eylül 2007. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  52. ^ "Topkapı-Zincirlikuyu metrobüs hattı tamamlandı". Milliyet. 6 Eylül 2008. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  53. ^ "Zincirlikuyu-Söğütlüçeşme hattı açıldı". CNN Türk. 3 Mart 2009. 20 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  54. ^ "Beylikdüzü metrobüs seferleri başladı". Haber7.com. 19 Temmuz 2012. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  55. ^ "İstanbul'da Toplu Taşıma". İETT. 11 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015. 
  56. ^ "İETT rekor kırdı". Hürriyet. 7 Şubat 2015. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  57. ^ "İETT'den otobüs rengi ihalesi: Tüm araçlar tek renk olacak". Aydınlık. 21 Şubat 2021. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  58. ^ "İstanbul'da özel halk otobüsleri sarı renge dönüyor". TRT Haber. 19 Mayıs 2021. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  59. ^ Adal, Hikmet (27 Kasım 2018). "İDO: Neden Kuruldu, Nasıl Özelleştirildi ve Şimdi Batıyor mu?". bianet.org. 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  60. ^ "İDO Özelleştirme İhalesi'ni Tepe-Akfen aldı". Bloomberg HT. 8 Nisan 2011. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  61. ^ "Eyüp-Pierre Loti teleferiği açıldı". Mynet. 1 Kasım 2005. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  62. ^ "İETT Toplu Ulaşım Ücret Tarifesi". iett.istanbul. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. [ölü/kırık bağlantı]
  63. ^ "İstanbul Havalimanı Metroları | M11: Gayrettepe – Kağıthane – İstanbul Havalimanı – Halkalı | M4: Kadıköy – Sabiha Gökçen | M10: Pendik YHT – Sabiha Gökçen – HAVALİMANI ULAŞIM .COM". 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  64. ^ "Marmaray Ücretleri". Marmaray Durakları. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  65. ^ "Efsane tarih oluyor!". Haberturk.com. 26 Kasım 2014. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  66. ^ "İstanbul'da akbil dönemi bitiyor". Hürriyet. 26 Kasım 2014. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  67. ^ ""İstanbulkart" İstanbulluların hizmetinde..." v3.arkitera.com. 29 Haziran 2006. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
  68. ^ Muradoğlu, Candeğer (12 Temmuz 2021). "18 milyon kullanıcıya sahip İstanbulkart, fintek sektörünün yeni oyuncuları arasına girdi". webrazzi.com. 13 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İstanbul%27da_toplu_taşıma&oldid=32321565" sayfasından alınmıştır